หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ขับเคลื่อนสังคมสู่ความยั่งยืนผ่านโครงการ TU Library Eco-Circle

หอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ได้ริเริ่ม “TU Library Eco-Circle” โครงการบุกเบิกที่มุ่งมั่นขับเคลื่อนการพัฒนาที่ยั่งยืน โดยน้อมนำหลักการเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) มาประยุกต์ใช้ โครงการนี้มีวัตถุประสงค์หลัก เพื่อสร้างความตระหนักรู้และส่งเสริมการมีส่วนร่วมในเรื่องการพัฒนาที่ยั่งยืนแก่ประชาคมธรรมศาสตร์และสังคมในวงกว้าง ซึ่งสอดคล้องกับวิสัยทัศน์ของหอสมุดในการเป็น “ห้องสมุดเพื่อชีวิต” (Library of Life) และเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) ของสหประชาชาติ

จากภายในองค์กรสู่การสร้างความเปลี่ยนแปลงในสังคม

หอสมุดฯ เริ่มต้นจากการสร้างความตระหนักและปรับเปลี่ยนพฤติกรรมภายในองค์กร ผ่านกิจกรรม “One Day with Green” ที่รณรงค์ให้บุคลากรงดใช้ภาชนะประเภทใช้ครั้งเดียวทิ้ง (Single-use) ทุกวันพุธ กิจกรรมนี้ประสบความสำเร็จอย่างสูง ในการลดการใช้บรรจุภัณฑ์ดังกล่าวจนเป็นศูนย์ (คิดเป็น 99.50%) และนำไปสู่การยกเลิกถังขยะส่วนบุคคลในสำนักงานได้ทั้งหมด 52 ถัง ความสำเร็จนี้สอดคล้องกับ SDG 12: การบริโภคและการผลิตที่รับผิดชอบ

ขยายองค์ความรู้และกิจกรรมสร้างสรรค์เพื่อสิ่งแวดล้อม

เพื่อส่งเสริมการเรียนรู้และแลกเปลี่ยนองค์ความรู้ด้านสิ่งแวดล้อม หอสมุดฯ ได้จัดตั้ง “TU Library Book Club” ขึ้น ซึ่งเป็น ชุมชนคนรักการอ่านที่จัดกิจกรรมเสวนาเกี่ยวกับหนังสือประเด็นสิ่งแวดล้อมเดือนละครั้ง เพื่อสร้างความเข้าใจในประเด็นด้านความยั่งยืน นอกจากนี้ ยังมีการจัดทำเว็บไซต์ “TU Library Green Resources” ซึ่งรวบรวมทรัพยากรสารสนเทศด้านสิ่งแวดล้อมและการพัฒนาที่ยั่งยืนกว่า 20 หมวดหมู่ กิจกรรมเหล่านี้สนับสนุน SDG 4: การศึกษาที่มีคุณภาพ โดยตรง

ในแง่ความคิดสร้างสรรค์ โครงการฯ ได้จัด “Eco-friendly Workshop & Showcase” ในหัวข้อ “จากขยะสู่ศิลปะ” ซึ่งเป็นการนำกล่องพลาสติกเหลือใช้มาประดิษฐ์เป็นพวงกุญแจ กิจกรรมนี้ได้รับคะแนนความพึงพอใจจากผู้เข้าร่วมอย่างสูง ด้วยคะแนนเฉลี่ยมากถึง 4.87 จาก 5 คะแนนเต็ม เวิร์กช็อปนี้สะท้อนถึง SDG 12 ด้วยการกระตุ้นความคิดในการนำวัสดุเหลือใช้กลับมาสร้างประโยชน์ใหม่เพื่อลดขยะ

ปลูกฝังจิตสำนึกและส่งต่อคุณค่าสู่สังคม

โครงการนี้ของหอสมุดฯ ยังให้ความสำคัญกับการปลูกฝังจิตสำนึกด้านสิ่งแวดล้อมแก่เยาวชนผ่านกิจกรรม “Learn for Green: Little Eco-Hero” ซึ่งให้ความรู้เรื่องการคัดแยกขยะแก่นักเรียนโรงเรียนอนุบาลแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ประมาณ 150 คน กิจกรรมนี้เชื่อมโยงกับ SDG 4 และ SDG 13: การรับมือกับการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ

นอกจากนี้ ยังมีโครงการ “From Dates to Dots” ซึ่งรับบริจาคปฏิทินตั้งโต๊ะเก่าเพื่อนำไปผลิตเป็นสื่ออักษรเบรลล์สำหรับผู้พิการทางสายตา โครงการนี้รวบรวมปฏิทินเก่าได้ถึง 2,543 ฉบับ และสามารถผลิตสื่ออักษรเบรลล์ได้มากถึง 30,515 หน้า อีกทั้งยังมี โครงการ “From Waste to Forest” ที่สร้างแรงจูงใจให้ชุมชนนำขวดพลาสติกมาแลกกับสิทธิ์การใช้บริการเก้าอี้นวดไฟฟ้า โดยได้รับบริจาคขวดน้ำรวมทั้งสิ้น 3,850 ขวด ทั้งสองโครงการนี้สะท้อนถึงการมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหาสังคมด้วยการขยายโอกาสการเรียนรู้และแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมตามแนวทางของ SDG 4 และ SDG 12

การติดตามผลและสร้างความร่วมมือเพื่อความยั่งยืน

จุดเด่นของโครงการคือการนำเทคโนโลยีมาใช้ในการติดตามและประเมินผล โดยมีการจัดทำ Digital Dashboard ผ่านความร่วมมือกับ Jak Reward Technology เพื่อแสดงข้อมูลปริมาณขยะรีไซเคิล มูลค่า และปริมาณการลดการปล่อยก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์แบบเรียลไทม์ ณ วันที่นำเสนอโครงการ พบว่าสามารถรวบรวมขยะรีไซเคิลได้ถึง 6,173.4 กิโลกรัม และลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกได้ถึง 20,195.245 kg CO₂ eq. ซึ่งสอดคล้องกับ SDG 12, SDG 13, และ SDG 17: ความร่วมมือเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

รายได้จากการจำหน่ายขยะรีไซเคิลยังถูกนำไปแลกเปลี่ยนเป็นต้นไม้เพื่อปลูกในโครงการ “Green Barrier” ซึ่งเป็นแนวกันชนป้องกันช้างป่าในเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าเขาอ่างฤาไน กิจกรรมนี้เชื่อมโยงกับการจัดการขยะในเมืองเข้ากับการอนุรักษ์ธรรมชาติ และตอบโจทย์ SDG 11: เมืองและชุมชนที่ยั่งยืน, SDG 13 และ SDG 15: ระบบนิเวศบนบก

โครงการ TU Library Eco-Circle ถือเป็นต้นแบบของการดำเนินงานที่แสดงให้เห็นว่า ห้องสมุดไม่ได้เป็นเพียงแหล่งความรู้ แต่ยังเป็นศูนย์กลางที่สร้างการเปลี่ยนแปลงและขับเคลื่อนสังคมไปสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนได้อย่างเป็นรูปธรรม ผ่านความร่วมมือจากหลากหลายภาคส่วน และได้รับรางวัล TU Best Transformation and Sustainability ในงาน ‘วันคุณภาพแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ประจำปีการศึกษา 2567’ (TU – QD Day) ซึ่งตอกย้ำถึงความมุ่งมั่นของหอสมุดแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ในการเป็นผู้นำด้านการพัฒนาที่ยั่งยืน รวมถึงการสนับสนุนแนวคิด ONE TU ของมหาวิทยาลัยที่ส่งเสริมการคิดนอกกรอบและการทำงานร่วมกันแบบบูรณาการนอกจากนี้ ความสำเร็จนี้ได้รับการยอมรับถึงในระดับนานาชาติ โดยผ่านเข้ารอบสุดท้าย (Shortlist) เพื่อเข้าชิงรางวัล IFLA Green Library Award 2025 ในชื่อโครงการ ‘From Waste to Wealth: Green Library Through Circular Economy’