มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการจัดการน้ำสะอาดและการสุขาภิบาลอย่างยั่งยืน ซึ่งเป็นรากฐานสำคัญของการมีคุณภาพชีวิตที่ดีและสิ่งแวดล้อมที่สมบูรณ์ เรามุ่งมั่นในการขับเคลื่อนเป้าหมายนี้ผ่านการดำเนินงานที่หลากหลาย ครอบคลุมทั้งงานวิจัยเชิงลึก นวัตกรรม และงานบริการวิชาการที่ร่วมมือกับชุมชน เพื่อส่งเสริมการเข้าถึงน้ำสะอาดและการสุขาภิบาลที่เหมาะสมสำหรับทุกคน
1. งานวิจัยและนวัตกรรมสร้างสรรค์โซลูชันเพื่อแก้ปัญหาคุณภาพน้ำ
คณาจารย์และนักวิชาการธรรมศาสตร์ได้ผลิตผลงานวิจัยและนวัตกรรมที่ตอบโจทย์การจัดการน้ำอย่างครบวงจร ตั้งแต่ต้นน้ำถึงปลายน้ำ เพื่อรับมือกับความท้าทายด้านทรัพยากรน้ำที่ซับซ้อน เช่น
- พัฒนาเทคโนโลยีการกรองน้ำขั้นสูงและมีประสิทธิภาพ อาทิ การใช้วัสดุนาโนคอมโพสิต ไบโอชาร์ และระบบที่ใช้กราฟีน เพื่อกำจัดมลพิษหลากหลายชนิดที่ปนเปื้อนในแหล่งน้ำ เช่น โลหะหนัก ยาปฏิชีวนะ และไมโครพลาสติก นอกจากนี้ ยังมีการวิจัยและประยุกต์ใช้ตัวเร่งปฏิกิริยาด้วยแสงที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อย่อยสลายสารอินทรีย์ที่ก่อให้เกิดมลภาวะในน้ำ
- วิจัยและพัฒนาระบบบำบัดน้ำเสียที่นอกจากจะช่วยทำให้น้ำสะอาดแล้ว ยังสามารถสร้างประโยชน์อื่นๆ ได้ เช่น การวิจัยเซลล์เชื้อเพลิงจุลินทรีย์เพื่อบำบัดน้ำเสียพร้อมผลิตพลังงานหมุนเวียน และการพัฒนาระบบบำบัดน้ำเสียต้นทุนต่ำ (อาทิ ระบบบำบัดน้ำเสียแบบไร้อากาศ และพื้นที่ชุ่มน้ำเทียม) ที่เหมาะสมสำหรับชุมชนทั้งในเขตเมืองและชนบท เพื่อส่งเสริมการนำน้ำกลับมาใช้ประโยชน์และลดภาระต่อสิ่งแวดล้อม
- พัฒนาเครื่องมือและแบบจำลองเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการน้ำในภาพรวม เช่น การใช้แบบจำลองการตัดสินใจบนพื้นฐาน IoT (Internet of Things) และวิธีการตัดสินใจแบบหลายเกณฑ์ เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการกระจายน้ำและการชลประทานในภาคเกษตรกรรม นอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาแบบจำลองคาดการณ์การประปาในเมือง แบบจำลองอุทกวิทยาสำหรับการจัดการลุ่มน้ำ และการประเมินประสิทธิภาพการชลประทาน เพื่อให้การใช้ทรัพยากรน้ำเป็นไปอย่างยั่งยืนและเกิดประโยชน์สูงสุด
- ศึกษาและวิเคราะห์ปัญหาที่เกิดจากสารมลพิษอุบัติใหม่ (Emerging Contaminants) ที่พบในแหล่งน้ำดื่ม อาทิ ไมโครพลาสติกและสารตกค้างจากยา เพื่อประเมินความเสี่ยงต่อสุขภาพของมนุษย์และผลกระทบต่อระบบนิเวศ ซึ่งเป็นประเด็นสำคัญที่ต้องเฝ้าระวังและหาแนวทางแก้ไขในระยะยาว
2. โครงการบริการสังคมเพื่อสร้างความยั่งยืนด้านทรัพยากรน้ำสู่ชุมชน
ธรรมศาสตร์ดำเนินโครงการบริการวิชาการ 5 โครงการ ที่มุ่งเน้นการส่งเสริมความยั่งยืนด้านน้ำสะอาดและการสุขาภิบาล โดยอาศัยความร่วมมือจากหลายคณะและหน่วยงาน เพื่อสร้างผลลัพธ์ที่เป็นรูปธรรมและยั่งยืนในระดับชุมชน ตัวอย่างโครงการที่น่าสนใจ ได้แก่
- คณะรัฐศาสตร์ดำเนินโครงการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมในการจัดการน้ำและความหลากหลายทางชีวภาพ โดยทำงานร่วมกับองค์กรชุมชนที่เกี่ยวข้องอย่างใกล้ชิด เพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ และพัฒนาแนวทางการจัดการน้ำที่เหมาะสม สอดคล้องกับบริบทของท้องถิ่น และมีความยั่งยืนในระยะยาว
3. นวัตกรรมและการบริการเพื่อสร้างสรรค์สภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อน้ำสะอาด
ธรรมศาสตร์ส่งเสริมนวัตกรรมและการบริการที่ส่งเสริมการเข้าถึงน้ำสะอาดและสุขาภิบาลที่ดี ทั้งภายในมหาวิทยาลัยและสู่ชุมชนโดยรอบ
- มหาวิทยาลัยได้ลงทุนติดตั้งตู้กดน้ำกรองฟรีคุณภาพสูงทั่วทั้งวิทยาเขต เพื่ออำนวยความสะดวกให้นักศึกษาและบุคลากรสามารถเข้าถึงน้ำดื่มที่สะอาดและปลอดภัยได้โดยง่าย ซึ่งไม่เพียงช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย แต่ยังส่งเสริมการลดการใช้ขวดพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียว เพื่อลดปริมาณขยะพลาสติก และมีการบำรุงรักษา เปลี่ยนไส้กรอง และตรวจสอบคุณภาพน้ำอย่างสม่ำเสมอตามมาตรฐาน
- วิทยาเขตรังสิตมุ่งมั่นในการจัดการน้ำอย่างยั่งยืน โดยเน้นที่การบำบัดน้ำเสียและการป้องกันน้ำท่วมอย่างเป็นระบบ มีการบำบัดน้ำเสียปริมาณมากถึง 3,000–5,000 ลูกบาศก์เมตรต่อวัน ด้วยระบบบึงประดิษฐ์แบบเติมอากาศ (aerated lagoon) ซึ่งเป็นระบบบำบัดทางชีวภาพที่มีประสิทธิภาพสูง เพื่อนำน้ำที่ผ่านการบำบัดกลับมาใช้ในการชลประทานและรักษาระบบนิเวศภายในมหาวิทยาลัย และในอนาคตมีแผนที่จะปรับปรุงให้เป็นระบบ zero-liquid discharge (ระบบบำบัดน้ำเสียจนไม่มีของเหลวทิ้งออกสู่ภายนอก) เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการใช้น้ำให้สูงสุด นอกจากนี้ยังร่วมมือกับหน่วยงานท้องถิ่นในการปรับปรุงและพัฒนาระบบป้องกันน้ำท่วมโดยรอบมหาวิทยาลัย (เช่น การขุดลอกคลอง และการซ่อมแซมระบบระบายน้ำ) เพื่อสร้างความยืดหยุ่นและความปลอดภัยให้กับชุมชนในภาวะน้ำท่วม
มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์มุ่งมั่นที่จะเป็นผู้นำในการจัดการน้ำสะอาดและการสุขาภิบาลอย่างยั่งยืน ด้วยการบูรณาการความรู้จากหลากหลายสาขาวิชา การบริการสังคมที่ตอบโจทย์ความต้องการของชุมชน และการพัฒนานวัตกรรมล้ำสมัย เพื่อให้ทุกคนสามารถเข้าถึงน้ำสะอาดและมีสุขอนามัยที่ดี
ข้อมูลเกี่ยวกับการดำเนินงานเพื่อขจัดความยากจนตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน เป้าหมายที่ 6 (SDG 6: Clean Water and Sanitation) เหล่านี้ สรุปและเรียบเรียงจาก รายงานความยั่งยืนของมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ฉบับล่าสุด ประจำปี 2566 (Thammasat University Sustainability Report 2023)
